Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy,
przy czym, aby zdarzenie można było zakwalifikować jako wypadek przy pracy – wymienione elementy (nagłość, przyczyna zewnętrzna, związek z pracą, uraz lub śmierć) – muszą zaistnieć jednocześnie.
- Nagłe zdarzenie – cechę „nagłości” ma zdarzenie, którego czas trwania nie przekracza jednej dniówki roboczej, a może to być np. trwający kilkusekundowy kontakt dłoni pracownika z substancją żrącą, może to być też np. kilkugodzinne oddziaływanie na pracownika np. palacza w kotłowni – tlenku węgla (czadu). „Nagłość” określa czas oddziaływania czynnika niebezpiecznego na organizm człowieka. Skutki tego oddziaływania mogą ujawnić się natychmiast lub dopiero po pewnym czasie – w czasie jego dniówki roboczej, dlatego ważne jest uwzględnienie wszystkich możliwych do ustalenia okoliczności zdarzenia.
- Przyczyna zewnętrzna – gdy do urazu dochodzi w wyniku oddziaływania na człowieka czynnika występującego poza nim.
Nie ma cech wypadku przy pracy uraz, który jest następstwem zakłóceń wywołanych przez czynnik tkwiący wyłącznie w organizmie poszkodowanego. Np. uraz wskutek upadku spowodowanego atakiem epilepsji, śmierć w wyniku zawału mięśnia sercowego w okolicznościach nie odbiegających rażąco od warunków powszechnie przyjmowanych za normalne.
- Związek z pracą – może zachodzić zarówno wówczas, gdy do urazu dojdzie podczas wykonywania pracy, jak i podczas pozostawania tylko w dyspozycji pracodawcy (lub innego podmiotu), na rzecz którego miała być świadczona praca (oczekiwanie na polecenia: na terenie zakładu lub w innym, wyznaczonym przez pracodawcę lub ten podmiot miejscu).
- Uraz – zgodnie z art. 2 pkt 13 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1376, z późn. zm.) – “uraz” jest uszkodzeniem tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego (czynnika niebezpiecznego). Rozpoznanie urazu zamieszcza lekarz w dokumentacji lekarskiej poszkodowanego.
Nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą, a nie spowodowało „urazu”, nie jest wypadkiem przy pracy. Jest ono – coraz częściej – określane pojęciem: wydarzenie wypadkowe bezurazowe.
Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy – na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art. 3 ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Wypadek śmiertelny
Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1376, z późn. zm.) – za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć poszkodowanego w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od wypadku.
Ciężki wypadek
Zgodnie z art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1376, z późn. zm.) – za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Zbiorowy wypadek
Zgodnie z art. 3 ust. 6 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 1376, z późn. zm.) – za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
O wypadku ciężkim, zbiorowym lub śmiertelnym pracodawca niezwłocznie zawiadamia Państwową Inspekcję Pracy oraz prokuratora.
Pracodawca, poinformowany o zdarzeniu – powołuje zespół powypadkowy do zbadania przyczyn i okoliczności wypadku, który zgodnie z przepisami, w ciągu 14 dni od chwili powiadomienia o wypadku obowiązany jest sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. W skład zespołu powypadkowego wchodzi pracownik służby BHP i społeczny inspektor pracy.
Działania pracodawcy/ bezpośredniego przełożonego po zaistnieniu wypadku przy pracy:
Art. 234 § 1 Kodeksu Pracy: „ W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.”
W ramach udzielania pierwszej pomocy należy:
- podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
- zapewnić właściwą pierwszą pomoc przedlekarską, (patrz – informacja o apteczkach i osobach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy)
- w razie potrzeby wezwać pogotowie ratunkowe.
ZUS-
Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługuje:
– Osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
Albo
– uprawnionemu członkowi rodziny osoby zmarłej spełniającego określone warunki, tj.:
- małżonka
- dzieci: własnych, drugiego małżonka, przysposobionych
- przyjętych na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuków, rodzeństwa i innych dzieci przyjętych na wychowanie i u trzymanie w ramach rodziny zastępczej
- rodziców
osoby zmarłej wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz. U. 2013 poz. 924 z dnia 13.08.2013r.)
Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia. Ustawa określa drogę do lub z pracy jako:
-najkrótszą bądź komunikacyjnie najdogodniejszą,
-nieprzerwaną bądź przerwaną, o ile przerwa jest życiowo uzasadniona i czasowo w granicach potrzeb,
drogę z miejsca wykonywania zatrudnienia do miejsca zamieszkania.
Dopuszcza się również oprócz drogi do domu, drogę do miejsca innego zatrudnienia, do miejsca zwykłego wykonywania funkcji lub zadań społecznych (np. odbiór dziecka z przedszkola), zwykłego spożywania posiłków czy odbywania nauki lub studiów.
Przyczyna zewnętrzna, przywołana w definicji wypadku w drodze do pracy lub z pracy, to okoliczność, która pozostaje poza wolą i świadomością pracownika, przez co rozumiemy np. potrącenie przez samochód czy przewrócenie w środkach transportu komunikacji miejskiej.
O tym, że zdarzył nam się wypadek w drodze do pracy, pracodawcę należy powiadomić jak najszybciej.